www.shipman.fora.pl

Karrex

Taran, jego funkcje i ewolucja

Element konstrukcyjny wystający poza obrys przedniej części kadłuba statku
zmieniał się z biegiem wieków. Zmieniały się również jego funkcje.

Model francuskiego galeonu „La Couronne” (1636)

Do końca XIX wieku przedni koniec statku miał postać zbudowanego na dziobnicy wystającego elementu o zaokrąglonym kształcie. Element ten dawniej nazywano taranem, gdyż był bezpośrednią pochodną analogicznej konstrukcji występującej w okrętach i statkach z napędem wiosłowym czy żaglowo-wiosłowym.

W starożytności taran mocowano do konstrukcji kadłuba tuż poniżej wodnicy lub na jej linii. Była to podstawowa broń zaczepna ówczesnych okrętów wojennych. Konstruowano go z solidnych belek drewnianych, a na jego końcu często montowano mocny metalowy szpikulec do dziurawienia kadłuba wroga. Tą groźną bronią można było poważnie uszkodzić okręt nieprzyjaciela.

taran biremy greckiej

W średniowieczu kształt okrętów ulegał zmianie, a sam taran, zmieniając formę, tracił stopniowo tę pierwotną funkcję. Zaczęto go mocować ponad wodnicą. W czasie bitwy pod Lepanto (1571) wiele galer miało tarany znajdujące się wyraźnie ponad poziomem wody.

Bitwa pod Lepanto, mal.: Antonio de Brugada

Poza tym element ten znacznie się wydłużył.

Taran służył również jako pomost w czasie abordażu, po którym można było dostać się na okręt nieprzyjaciela.

Galion

Wykorzystywano go jako miejsce do obsługi przedniego żagla. Do połowy XVII wieku na galeonach taran zastąpił galion, był montowany stosunkowo nisko i wystawał do przodu, prawie poziomo. Takie położenie utrudniało żeglugę przy wzburzonym morzu.

Ewolucję tego elementu możemy prześledzić na rysunkach.

Jak widać od połowy XVII w. szkutnicy zaczęli skracać go i zwracać do góry.
Na kolejnej rycinie widzimy elementy konstrukcyjne i dekoracji,

możemy poznać ich nazwy na planie Soleil Royal

i innych.

Kształt ustalony pod koniec XVII wieku nie ulegał większym zmianom aż do końca wieku XIX. Wraz ze zmianami strukturalnymi następowały modyfikacje funkcji tego elementu. Po pewnym czasie zaczęto na nim montować platformę z galionem oraz z osprzętowaniem do manewrowania żaglami bukszprytu.

Przedni kraniec statku nie pełnił szczególnych funkcji strukturalnych, ale mimo to miał stosunkowo złożoną konstrukcję, z uwagi na obecność wielu elementów wyposażenia (latryny, kołkownice, knagi), dekoracyjnych i mocujących platformę. Platforma ta - pokład dziobowy, była zabudowana od krawędzi kadłuba właściwego do galionu. Najczęściej była to kratownica, dzięki której woda z fal rozbijających się o dziob statku mogła swobodnie się przelewać. Nad pokładem dziobowym umiejscowiony był bukszpryt - przeważnie na osi kadłuba, ale również z boku od osi (zapewne pięta bukszprytu mijała fokmaszt).