www.shipman.fora.pl

Karrex

Szkutnictwo w XVII wieku

Wielkie XVII-wieczne żaglowce miały bardzo złożoną konstrukcję i stanowiły prawdziwe arcydzieła ludzkiego geniuszu.
Ich budowa wymagała ogromnej wiedzy oraz zaangażowania niebagatelnych środków.

Budowa okrętu w porcie w Livorno – XVII wiek. Poszycie podpartego palami kadłuba jest już prawie kompletne. Materiały do budowy wnętrza dostarczano za pomocą rampy

Aby lepiej zrozumieć, co spowodowało zatonięcie ogromnego okrętu, jakim był „Vasa” – długiego na 69 m, z grotmasztem o wysokości 50 m i uzbrojonego w 56 dział – warto zapoznać się z poziomem wiedzy szkutniczej oraz organizacji pracy stoczni w pierwszych dekadach XVII wieku.
W tamtych czasach proces budowy jednostki pływającej był oparty na metodyce empirycznej. Ponieważ nie było wtedy inżynierów budownictwa okrętowego w dzisiejszym znaczeniu tego terminu, konstruowanie okrętów powierzano szkutnikom. Cieśle ci wykonywali stępki zgodnie z zaleceniami zleceniodawcy, najczęściej ograniczającymi się do kilku głównych parametrów, takich jak wymiary okrętu wroga czy zanurzenie umożliwiające wpłynięcie do portu nieprzyjaciela.
Po położeniu stępki, przystępowano do wykonania kadłuba. Szkutnik wykonywał proste obliczenia, oparte na własnym doświadczeniu oraz na wiedzy przekazywanej przez wcześniejsze pokolenia cieśli morskich.

Rycina z XV wieku przedstawiająca budowę wielkiego okrętu w stoczni Ribeira das Naus w Lizbonie.

Nie było żadnych skodyfikowanych reguł. Dopiero od połowy XVII wieku rozpowszechnił się zwyczaj sporządzania planów z podanymi wymiarami oraz rysunkiem kształtu kadłuba oraz budowania pomniejszonego modelu projektowanego statku. Modele te przedkładano zlecającym, dla uzyskania ich aprobaty. Wcześniej jednak, gdy przystępowano do konstrukcji okrętu większego lub szybszego od jednostek budowanych do tej pory, tak jak w przypadku „Vasy”, nie można było bazować na doświadczeniach nabytych przy wcześniejszych projektach. Działano więc metodą prób i błędów.
Szkutnicy nierzadko rozwiązywali złożone problemy czysto intuicyjnie.

Rysunek stoczni z XVII wieku, w której konstruowano galeony w stylu nordyckim (holenderskim, skandynawskim).

Odtwarzanie planów

W tej sytuacji łatwo zrozumieć, dlaczego nie dysponujemy pełną dokumentacją dotyczącą budownictwa okrętowego w XVII wieku.
Ta istniejąca jest najczęściej odwzorowaniem odnalezionych części kadłubów lub bazuje na obrazach i rycinach oraz – bardzo rzadko – na notatkach oraz szkicach dawnych szkutników. W dziale poświęconym technologii budownictwa okrętowego przedstawimy, w sposób przejrzysty i możliwie najbardziej szczegółowy, naszą obecną wiedzę o siedemnastowiecznym szkutnictwie, ze szczególnym uwzględnieniem charakterystycznych cech okrętów budowanych przez państwa uczestniczące w tamtych czasach w wielkich bitwach morskich. Bohaterami artykułów będą wspaniałe okręty wojenne, od galeonów z połowy XVI wieku, po majestatyczne liniowce z czasów Nelsona, które niepodzielnie panowały na wodach i oceanach do połowy XIX wieku.

Model kadłuba galeonu w stylu admiralicji. Brak poszycia umożliwia przyjrzenie się szkieletowi głównemu.