www.shipman.fora.pl

Karrex

Kambuz - kuchnie i piece na dawnych żaglowcach

Na dawnych żaglowcach nie mogło zabraknąć kuchni - kambuzu – gdzie były przygotowywane posiłki dla członków załogi. Pierwotnie kuchnie pokładowe umieszczano na najniższym pokładzie lub nawet w ładowni, tak by ich ciężar znajdował się jak najbliżej balastu. Później zwykle lokowano je w kasztelu dziobowym.

Kuchnie z cegieł
Na statkach z XVI wieku i z początków wieku XVII kambuz był niewielkim, prostym pomieszczeniem. Na pokładzie „Vasy” kuchnia była obudowana ścianami z cegieł, wzniesionymi na ceglanym fundamencie, na którym znajdowało się palenisko. Nad paleniskiem zawieszano kocioł do gotowania potraw. Nie było w niej ani okapu ani komina. Dym wydostawał się na zewnątrz przez otwory w pokładach.

[img]http://www.koga.net.pl/phpbb3/bridge/file.php?id=50879&mode=view[/img]
piece z La Renomme by Kazek

W XVII wieku ceglaną kuchnię zwykle pokrywano konstrukcją z desek wzmacnianą belkami przybitymi skośnie na krzyż. Konstrukcja ta była niezależna od szkieletu kadłuba. Mocowano ją do pokładników za pomocą sworzni z pierścieniami. Żeby uniknąć pożaru, deski pokładu pod kuchnią i po jej bokach zabezpieczano cienką blachą żelazną, zaś od góry całość przykrywano blachą miedzianą przytwierdzaną przez sworznie mocowane do pokładników.

[img]http://www.koga.net.pl/phpbb3/bridge/file.php?id=18080&mode=view[/img]
kuchnia La Belle Poule - Wojtek-Sos

W środku ceglany mur dzielił niewielkie pomieszczenie na dwie komory. W jednej znajdowało się palenisko, z kratą oraz żelaznymi prętami, na których opierano rożna do pieczenia mięsa.
Druga komora zawierała jeszcze jedno palenisko, nad którym wieszano wielki kocioł mocowany do ścian łańcuchami zawieszonymi na pierścieniach.

[img]http://www.koga.net.pl/phpbb3/bridge/file.php?id=50893&mode=view[/img]
La Renomme by Kazek

Od połowy XVII wieku nad paleniskami pojawiły się okapy i kominy odprowadzające dym na zewnątrz. W jednostkach holenderskich kominy zwykle wyprowadzano pod kratownice znajdujące się na samym środku statku, natomiast w statkach angielskich i francuskich wystawały one ponad odeskowanie kasztelu dziobowego.

Kuchnie żelazne i piece
W Anglii, począwszy od połowy XVIII wieku kuchnie okrętowe z cegieł zostały zastąpione przez kuchnie żelazne, które można było wykonać na lądzie, a następnie, po przewiezieniu do stoczni, wstawić na statek jako jedną całość.

Na zdjęciach powyżej pokazano model kuchni z blachy żelaznej. Piec kuchenny był mocowany do podłogi z cegły ogniotrwałej. W dolnej części znajdowała się komora paleniskowa z drzwiczkami umożliwiającymi załadowanie drewna, a powyżej – dwa kotły do gotowania z pokrywkami. Z boku była jeszcze jedna komora, z której pobierano żar do pieczenia na grillu i na rożnie. Górna część kuchni to metalowa konstrukcja mocowana śrubami, na której szczycie umieszczano długi komin.

Na żaglowcach znajdowały się również piece sztormowe, których cechą szczególną było to, że podczas kołysania statku zawsze zachowywały położenie poziome.
Na statkach francuskich pod kasztelem dziobowym, na wysokości wręgi przedniej zawsze umieszczano piec chlebowy. Był to klasyczny piec z cegieł, taki sam, w jakim pieczono chleb na lądzie, zabudowany konstrukcją drewnianą. Na pokładzie dużych jednostek często umieszczano specjalny piec do wypieków cukierniczych zarezerwowanych dla oficerów i osób umieszczonych w lazarecie.

[img]http://www.koga.net.pl/phpbb3/bridge/file.php?id=47384&mode=view[/img] [img]http://www.koga.net.pl/phpbb3/bridge/file.php?id=47382&mode=view[/img]
piec chlebowy La Renomme - Kazek

La Belle kol. piotrasa
[img]http://www.koga.net.pl/phpbb3/bridge/file.php?id=17438&t=1[/img]
[link widoczny dla zalogowanych]

Karrex

Kominy

Do połowy XVIII wieku kominy kuchenne o przekroju prostokątnym budowano z drewna powlekanego od środka blachą. Później coraz częściej instalowano kominy metalowe o okrągłym przekroju. Malowano je zawsze na czarno. Górny wylot kominów można było obracać, żeby odpowiednio go ustawić w zależności od kierunku wiatru.

komin HMS Victory

Ship's firehearth model, ca. 1780

[link widoczny dla zalogowanych]

Na temat kominów Tomek Aleksiński napisał:

HMB "Endeavour"

USF "Constitution"

Karrex

Ceglany kambuz i piec na VOC Amsterdam, 1748

ceglana kuchnia na VOC Amsterdam

Kambuz i żelazny piec na barku HMS Endeavour, 1764

Kambuz i piec na H.M.S. Victory, 1765

piec na HMS Victory

Karrex

Kambuz i piec na USF Constitution, 1797

Kambuz i piec na H.M.S. Warrior, 1860

piec, miedziane i żeliwne gary na HMS Warrior